afb.
Lambertus Johannes (Lambert) van Dartel
's-Hertogenbosch 19 februari 1918 - 's-Hertogenbosch 11 februari 1992 (73)
Een getekend zelfportret van Lambert van omstreeks 1982.Stadsgezichten
Lambert van Dartel: terug naar zijn jongensjaren
door Paul Kriele
Lambert van Dartel, geboren op 19 februari 1918, is behalve door zijn illustraties, de beeldjes van Moeder Truus Bosmans en pastoor De Kroon nog meer bekend geraakt door zijn ontwerpen voor carnavalswagens. Daarmee behaalde hij voor ‚De Rare Schutters’ tot dertien maal achtereen de eerste prijs.
Zijn geboortehuis stond aan de Oostwal, in de oude huisjes aan de Oude Gracht of Kiepewal, zoals de straat in zijn jeugd werd genoemd. Die namen zijn in 1982, met de algehele renovatie van de buurt, uit het plaatselijk dialect verdwenen. Lambert haalt de sfeer van toen nog eens terug..org.jpg "body=[]") Dertien maal achtereen behaalde het ontwerp voor een wagen van De Rare Schutters de eerste prijs. Bijgaande inzending deed Lambert van Dartel voor de Eigenheimers in 1982.Mijn andere grootmoeder, van moeders kant, heette Fien van Rooi. Zij had een winkeltje waar mijn ouders later inkwamen. In haar water- en vuurhuis lag nog zand op de stenen vloer. Naast de kachel stonden meestal een paar kruiken. Als er eentje gebruikt werd bleef er een leeg kringetje op de vloer open. Als kind moest ik op tijd naar bed, zeker in de winter wanneer het vroeg donker was. In die zuinige jaren tussen de twee wereldoorlogen kwamen de buren en vrienden 's avonds bij elkaar. Met vader en moeder kropen ze rond de keukentafel onder het enige lichtpuntje dat in huis brandde. Ik was wel eens zo brutaal om stiekem naar de spookverhalen te luisteren. Je rilde erbij wanneer je naar het flikkerende petroleumlampje keek en ze vertelden over de heks van de Louwsche Poort. Het was een gezellig besloten hofje met bejaardenhuisjes, ‚Het Pand’ van de zusters en de boerderij van Van der Elst, die zelf de gewelven van wat nu de soos is, had uitgegraven. LantaarnopstekersDientje Mees-Van der Pol woonde vlakbij de vlierstruik in het hofje. Zij was stoelenzetster in de St. Jan, een uitgestorven beroep. Voor haar was het een bijverdienste. Haar man ging elke morgen vroeg op stap om de lantaarns te doven. En 's avonds trok hij met stok en trapje door de straten om de gaslampen weer aan te steken. De Gemeente had vier lantaarnopstekers in dienst, die de paar honderd lampen verzorgden. Op een dwarspad van het hofje woonde ‚Hanneke de Bult’, het vrouwke van het water- en vuurhuis. Zij stond bekend als heks, maar niemand durfde het hardop te zeggen. Elke nacht spookte zij. Als Piet, de zoon van Dientje Mees, goed laat en flink in de lorem thuis kwam, zat er elke keer een zwarte kat achter hem aan. Op een gegeven nacht gaf hij het kreng zo'n trap, dat ze de lucht in vloog en bij de vlierstruik neerkwam. 's Morgens zagen de klanten van Hanneke die heet water haalden om koffie te zetten, dat ze een blauw oog had. Het praatje ging al gauw door de buurt, dat Hanneke 's nachts in een kat veranderde en spookte, zo bijgelovig waren de mensen. De angst voor de heks zat er diep in. Onder de mat van elke voordeur werd een kruisje gelegd. Daar zou de brutale Hanneke zeker niet overheen durven stappen. | 47 |
|
In mijn jongensjaren zat ik op de schoenenschool, de lagere school van de fraters in de Jacobparochie. Het standsverschil maakte dat kinderen van spoorbeambten, postmensen, gemeente-ambtenaren en zo naar deze rijke school gingen. De armen bezochten de klompenschool aan de Zuid-Willemsvaart. Op een morgen, onderweg naar school, zag ik twee kunstschilders aan het werk op de hoek bij Sluis 0. Het waren artistiek geklede typen met een zwarte flambert op en een nonchalant geknoopte sjaal om der nek. Het leken op gevestigde kunstenaars van de een of andere Akademie. Ik raakte opgewonden van het tafereel en zag er meer belevenis in dan naar school te gaan. Stilletjes was ik achter die twee gaan staan, toen ik de één hoorde mompelen: „Zeg manneke moet jij niet naar school?” „Jawel mijnheer, maar de frater is ziek.” De man accepteerde mijn verklaring. Ik ging zó op in hun werk en was er zó kapot van dat het een hele tijd stil bleef. Omdat ze mijn werkelijke belangstelling goed in de gaten hadden gaven ze me twee handen vol tubes en penselen mee naar huis. Ik ben met het materiaal direct aan de slag gegaan. Lambert van Dartel werkte ruim veertig jaar als etaleur-decorateur bij Vroom & Dreesmann. Na een auto-ongeluk in de zomer van 1981 moest hij het wat kalmer aan gaan doen. Door zijn ambities kwam hij de inzinking te boven. Inmiddels worden zijn schilderijen alom geliefd en gewaardeerd. Intussen maakte hij nog kleine monumentjes: een borstbeeld van Moeder Truus Bosmans, de tromslager van de Kikvorschen en het beeldje van pastoor de Kroon dat voor het politiebureau staat. Lambert's vrouw, Johanna van Dartel-Morel, overleed op 11 februari 1987. .org.jpg "body=[]") De visie van de tekenaar/schilder Lambert van Dartel op oud en nieuw 's-Hertogenbosch, een schilderij dat hangt in het warenhuis van Vroom & Dreesmann, als geschenk van het personeel aan de directie. Foto: Jan Verhoef | 48 |
„Stadsgezichten” een Bosch' album (1990) 47-48
Artikelen
| 1977 |
VerslaggeverLambert van Dartel: „Als het niet goed is ben ik niet tevreden”Brabants Dagblad donderdag 17 november 1977 |
|
| 1978 |
VerslaggeverLambert van Dartel gouden EigenheimerBrabants Dagblad dinsdag 10 januari 1978 |
Literatuur en bronnenpublicaties
Rob van de Laar, De Oeteldonkse 'Grote Optochten', 1882-2004 (2004) 87
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |